شروع غذای کمکی نوزاد از حدود ۶ ماهگی است. در این سن شیر مادر یا شیر خشک به تنهایی برای رشد مناسب کودک کافی نیست و باید برای وزن‌گیری خوب کودک از مواد غذایی مجاز کمک گرفت. اولین طعم‌ها و اولین تجربه غذاخوردن کودک در این سن شروع می‌شود و در نهایت ذائقه و توانایی جویدن و بلع کودک از تجربه اولین غذاها شروع می‌شود. با ما همراه باشید تا در ادامه از قدرت طعم و رنگ و بافت غذای کمکی در رشد کودک شگفت‌زده شوید. در این مقاله درباره اولین غذای کمکی نوزاد و انواع مجاز آن در هر دوره سنی با شما صحبت می‌کنیم.
اولین غذای کمکی نوزاد را از چه سنی شروع کنیم؟
به توصیه سیستم بهداشت و درمان انگلستان (NHS)، اولین آشنایی کودک با غذاهای جامد باید از سن ۶ ماهگی شروع شود. نکته قابل اهمیت این است که در شروع غذای کمکی برای کودک عادت دادن کودک به غذا خوردن، مهم‌تر از میزان غذای کمکی است که میل می‌کند.
بنابراین همچنان در این سن کودک بیشتر انرژی و مواد مغذی را از شیر مادر یا شیر خشک دریافت می‌کند. اما شروع غذای کمکی نوزاد به معنای عادت دادن ذائقه کودک به یک عمر عادت غذایی سالم است. هر چه سن کودک بیشتر می‌شود به تدریج می‌توانید تنوع غذایی او را نسبت به اولین غذای کمکی نوزاد بیشتر کنید تا در نهایت همزمان با اعضای خانواده از غذای سفره میل کند. اگر نوزاد شما نارس به دنیا آمده است، از پزشک کودک در مورد زمان شروع مصرف غذاهای جامد و غذای کمکی راهنمایی بخواهید.
چرا برای شروع غذای کمکی نوزاد باید تا 6 ماهگی صبر کنیم؟
برای شروع غذای کمکی نوزاد تا حدود ۶ ماهگی صبر کنید چون شیر مادر یا شیر خشک با تامین مواد مغذی بدن ( به جز ویتامین د۳) از کودک در برابر بیماری و عفونت محافظت کافی را می‌کند. بنابراین فرصت کافی برای رشد را به کودک بدهید تا به مرحله‌ای برسد که بتواند غذای جامد را هضم کند. مثل انواع پوره و فرنی. در این سن کودک توانایی برداشتن و خوردن فینگر فود را هم دارد. حالا دیگر عمل بلع و جویدن را می‌تواند انجام دهد و سریع‌تر می‌توانید طعم‌های جدید را به او معرفی کنید تا بپذیرد.
علایمی که نشان می‌دهد نوزاد آماده شروع غذای کمکی است
۳ علامت کاملا واضح وجود دارد که از حدود ۶ ماهگی کودک همگی با هم ظاهر می‌شوند و نشان می‌دهند کودک آماده دریافت اولین غذای کمکی در کنار شیر مادر یا شیر خشک است. این علایم عبارتند از:
１. نوزاد می‌تواند در حالت نشسته بماند و سر خود را ثابت نگه دارد.
２. نوزاد به طور هماهنگ با چشم به غذا نگاه می‌کند و آن را با دست برمی‌دارد و به سمت دهان خود می‌برد.
３. نوزاد قادر است به جای اینکه غذا را تف کند، آن را قورت دهد.
شاید این تجربه را دارید که اطرافیان به مادری که نوزادی شب‌بیدار دارد و کودک شب‌ها زیاد از خواب بیدار می‌شود، می‌گویند حتما بچه گشنه است و فقط شیر برایش کافی نیست! پس باید غذای کمکی را شروع کنید! این نظر کاملا اشتباه است و از نظر علمی رد می‌شود. رفتارهای زیر به هیچ عنوان نشانه آمادگی برای شروع غذای کمکی نوزاد نیست:
1. نوزاد مشت یا انگشتان خود را میک می‌زند.
2. بیدار شدن در شب (بیش از حد معمول)
3. نیاز به شیر بیشتر و سیر نشدن نوزاد
اینها همه رفتارهای طبیعی برای نوزادان هستند و لزوماً نشانه ای از گرسنگی یا آماده بودن آنها برای شروع غذای جامد نیست و در برخی مواقع هم ممکن است نشانه‌ای از ریفلاکس یا دل‌درد باشند. بنابراین باید با پزشک اطفال نوزاد خود مشورت کنید. دادن غذای کمکی به نوزاد زودتر از وقت موعود باعث نمی‌شود کودک شب‌ها بیدار نشود. بلکه باید دنبال راهکاری برای خوابیدن راحت نوزاد در طول شب باشید.
دادن غذای کمکی به نوزاد را چگونه شروع کنیم؟
هنگام دادن اولین غذای کمکی به نوزاد و شروع این دوره از رشد کودک، باید بدانید کودک فقط به کمی غذا قبل از زمان شیر خوردن نیاز دارد. در واقع در حدود ۶ ماهگی نوزاد هنوز اولویت با شیر است.
نگران میزان و کمیت غذایی که بچه می‌خورد نباشید. مهمترین نکته این است که کودک را به طعم ها و بافت های جدید عادت دهید تا یاد بگیرد که چگونه غذاهای جامد را به دهان ببرد و ببلعد. به هیچ عنوان نمک را به غذای کودک اضافه نکنید چون برای دفع این مواد به کلیه نوزاد فشار می‌آید.
هنگام شروع غذای کمکی نوزاد این نکات را رعایت کنید
- غذا خوردن یک مهارت جدید برای نوزاد است. سرعت یادگیری نوزادان در تجربه بافت غذاهای جدید با هم متفاوت است. برخی از بچه‌ها از طعم جدید زودتر استقبال می‌کنندو برخی دیرتر. پس به تلاش خود ادامه بدهید و کودک را تشویق کنید. بخصوص در شروع این کار باید زمان زیادی بگذارید.
- با سرعت نوزاد خود هماهنگ باشید و اجازه دهید به شما نشان دهد و اعلام کند که چه زمانی گرسنه یا سیر است.
- هنگامی که کودک شما علائمی نشان داد که به اندازه کافی سیر شده است، غذا دادن را متوقف کنید. علایمی مثل محکم بستن دهان یا برگرداندن سرشان به سمت دیگر جزو این علائم است.
- اگر برای غذا دادن به نوزاد از قاشق استفاده می‌کنید، قبل از دادن غذا، منتظر بمانید تا کودک دهان خود را باز کند. کودک خود را مجبور به خوردن غذا نکنید. اگر این بار علاقه‌ای به خوردن ندارد تا وعده بعدی صبر کنید.
- صبور باشید و به درست کردن انواع غذاها ادامه دهید، حتی غذاهایی که به نظر می رسد کودک دوست ندارند. ممکن است ۱۰ بار یا بیشتر از سرو غذایی که دوست ندارد زمان ببرد تا کودک شما به غذاها، طعم‌ها و بافت‌های جدید علاقه نشان دهد.
- درست مثل بزرگسالان، نوزادان نیز بعضی از روزها اشتهای بیشتری دارند و با اشتیاق غذا می‌خورند، برخی مواقع کمتر اشتها دارند و کمتر غذا می‌خورند و بعضی روزها اصلا اشتها ندارند. نگران نباشید، این مورد کاملا طبیعی است.
- اجازه دهید کودکتان از لمس و نگه داشتن غذا در دستانش لذت ببرد. تکنیک شروع غذای کمکی نوزاد با نام «BLW» این روزها بسیار طرفدار دارد که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.
- اگر از قاشق استفاده می‌کنید، ممکن است کودک شما دوست داشته باشد قاشق را خودش بگیرد تا خودش غذا بخورد.
- حواس پرتی کودک را در طول میل کردن وعده‌های غذایی به حداقل برسانید. درست است که کودک مقابل تلویزیون خوب غذا می‌خورد اما این کار بسیار ضرر دارد. پس از نشاندن کودک در مقابل تلویزیون، گوشی هوشمند یا تبلت هنگام دادن غذا به او جدا خودداری کنید.
چگونه نوزاد را با بافت و طعم جدید آشنا کنیم؟
بعد از شروع اولین غذای نوزاد که به صورت پوره و میکس شده است بعد از مدت کوتاهی، کم کم به سمت غذای له شده یا انگشتی بروید. بافت غذای له شده یا انگشتی به کودک اجازه می‌دهد جویدن را یاد بگیرند و مستقل غذا خوردن برایشان جذاب است. بعضی از بچه‌ها اصلا غذای پوره شده دوست ندارند و دلشان می‌خواهد غذای له شده را امتحان کنند. به کودک اعتماد کنید. گفتیم که بچه‌ها با هم متفاوت هستند. بعضی از کودکان دوست دارند غذای میکس شده با قاشق بخورند و برای آشنایی با بافت جدید زمان بیشتری می‌خواهند. به آن ها زمان بیشتری بدهید اما این زمان نباید خیلی طولانی باشد.
شروع غذای کمکی نوزاد با روش BLW
BLW یک روش شروع غذای کمکی با محوریت کودک است. در این روش به جای اهمیت دادن به غذای پوره و میکس شده، نوزاد تشویق می‌شود تا از همان ابتدا از دستانش برای برداشتن غذا استفاده کند. این روش به تقویت استقلال و به رشد مهارت‌های حرکتی دهانی کودک در هنگام یادگیری جویدن و بلع کمک می‌کند. در این روش همزمان با صرف غذای خانواده به کودک هم غذای کمکی داده می‌شود بنابراین کودک در محیط غذاخوردن قرار می‌گیرد تا به کسب تجربه درباره بافت‌های مختلف علاقه‌مند شود.
تحقیقات نشان می‌دهد، نوزادانی که غذا خوردن به روش BLW را تمرین می‌کنند ممکن است خودتنظیمی بهتری در مورد مصرف غذا داشته باشند که به طور بالقوه منجر به کاهش نرخ چاقی در دوران خردسالی می‌شود. البته که حواستان باشد غذاها به اندازه مناسب و به اندازه کافی نرم هستند تا از خطر خفگی جلوگیری شود.
رعایت نکات ایمنی هنگام شروع غذای کمکی نوزاد
هنگامی که کودک خود را با غذاهای جامد آشنا می کنید، مهم است که یکسری نکات ایمنی و بهداشتی را حتما رعایت کنید:
- همیشه قبل از پخت غذای کمکی برای نوزاد دست‌های خود را بشویید.
- غذای داغ را اول خنک کنید. پس قبل از دادن غذا به کودک آن را تست کنید که بیش از حد گرم نباشد.
- از دادن میوه یا غذاهای سفت مانند آجیل کامل، هویج یا سیب خام کامل به کودک خودداری کنید. اگر برای قرار دادن میوه در اختیار کودک احتیاط می‌کنید می‌توانید آن را داخل توری می‌خوری یا پستانک میوه‌خوری برای ایمنی بیشتر قرار دهید.
- هسته میوه ها و استخوان ها را از گوشت یا ماهی جدا کنید.
- غذاهای گرد و کوچک مانند انگور و گوجه فرنگی را به قطعات کوچک برش دهید تا در گلوی کودک گیر نکند.
- با شروع غذای کمکی نوزاد و در ابتدای این دوره از رشد، ممکن است کودک حالت تهوع بگیرد. در ابتدا این مورد طبیعی است چون کم کم یاد می‌گیرد که میزان غذایی را که می‌تواند در یک زمان بجود و ببلعد را تنظیم کند.
لیست وسایل مورد نیاز برای شروع غذای کمکی نوزاد
برای اینکه بتوانید به خوبی این دوران را شروع کنید بعضی از تجهیزات را با توجه به نیازتان ممکن است برای شما بسیار کاربردی باشند. این لوازم عبارتند از:
صندلی غذای نوزاد
هنگام غذا خوردن نوزاد باید در حالت نشسته باشد تا غذا را به درستی قورت دهد. هیچ وقت در حالت خوابیده به نوزاد غذا ندهید. صندلی غذا کمک بزرگی برای ایجاد این موقعیت می‌کند. همچنین وقتی کودک می‌تواند چهار دست و پا برود این محصول کمک می‌کند کودک هنگام غذا راه نرود. هنگام خرید صندلی غذا باید از ایمنی آن اطمینان حاصل کنید و به همین دلیل این محصول را از فروشگاه معتبر و از بین برندهای با کیفیت انتخاب کنید.
قاشق غذاخوری نوزاد
قاشق های نرم و سیلیکونی و دسته بلند با طراحی ارگونومیک برای شروع غذای کمکی نوزاد مناسب هستند. یکی از بهترین محصولات موجود در بازار قاشق و چنگال غذاخوری از برند فرانسوی ب آ با است. طراحی محصولات این برند ارگونومیک و کاملا متناسب با دستان کوچولوی دلبندان ماست که در سه رده‌بندی سنی مختلف نیز تولید شده است.
مشاهده و خرید قاشق و چنگال کودک ب آ با
بشقاب و بشقاب غذاخوری نوزاد
کاسه‌های سیلیکونی و بشقاب‌های کوچک که مکشی باشند و به سطح بچسبند برای دادن اولین غذای نوزاد بسیار مناسب هستند. حتی زمانی که کودک فینگر فود میل می‌کند نگرانی از برگشتن ظرف غذا نخواهید داشت. طراحی ارگونومیک و لبه‌های بلند و داشتن درپوش همه به آسایش کودک هنگام غذاخوردن کمک می‌کند.
مشاهده و خرید ظرف غذای کودک ب آ با
محفظه نگهداری غذای کمکی نوزاد
بهتر است غذای کودک را در هر وعده تازه درست کنید اما اگر به هر دلیل نیاز به نگهداری غذای کمکی در مقادیر کم در فریزر دارید می‌توانید از محفظه‌های غذای بهداشتی و استاندارد کودک که برای همین منظور تولید شده‌اند کمک بگیرید.
لیوان آموزشی
استفاده از فنجان یا لیوان آب از سن ۶ ماهگی کمک می‌کند تا نوزاد جرعه جرعه نوشیدن یا مکیدن نی را یاد بگیرد.
مشاهده و خرید لیوان آموزشی کودک
غذاساز کودک
استفاده از یک غذاساز معتبر در رده بین‌المللی باعث می‌شود که در ۱۵ دقیقه یک وعده غذایی تازه و سالم را برای کودک تهیه کنید.
مشاهده و خرید غذاساز کودک ب آ با
وعده‌های غذای کمکی از حدود ۶ ماهگی
هنگامی که اولین غذای کمکی نوزاد داده می‌شود، نیازی به دادن ۳ وعده غذایی در طول روز نیست. نوزادان معده کوچکی دارند، بنابراین با دادن مقدار کمی غذا به آنها شروع کنید (فقط چند تکه کوچک یا قاشق چای خوری غذای پوره شده). کودک شما همچنان بیشتر انرژی و مواد مغذی خود را از شیر مادر یا شیر خشک نوزاد اول دریافت می‌کند.
- زمانی را برای دادن غذا به نوزاد ۶ ماهه انتخاب کنید که برای هر دوی شما مناسب باشد، مثلا وقتی که احساس عجله نمی کنید و کودک خیلی خسته نیست.
- منتظر نمانید تا کودک شما خیلی گرسنه شود و با اولین نشانه گرسنگی به او غذا دهید.
- غذاهای حاوی مواد آلرژی زا (مانند بادام زمینی، تخم مرغ و ماهی) را می توان از حدود ۶ ماهگی، یک بار و در مقادیر کم معرفی کرد تا بتوانید هر واکنشی را تشخیص دهید.
- شیر مادر یا شیر خشک شیرخوار باید نوشیدنی اصلی نوزاد در سال اول باشد.
- از حدود ۶ ماهگی نوزاد را با فنجان و نوشیدن آب آشنا کنید.
- میوه یا سبزیجات نرم پخته شده از جعفری، بروکلی، سیب زمینی، سیب زمینی شیرین، هویج، سیب یا گلابی را در اختیار کودک بگذارید.
- شیر گاو را می‌توان از حدود ۶ ماهگی در پخت و پز یا مخلوط با غذا استفاده کرد، اما تا یک سالگی کودک نباید به عنوان نوشیدنی اصلی و به صورت سرد مصرف شود.
- اجازه دهید کودک در صورت تمایل با انگشتانش غذا بخورد. این کار به توسعه مهارت های حرکتی ظریف و هماهنگی دست و چشم کمک می‌کند.
- در این سن با فینگر فودهایی شروع کنید که به راحتی در دهان بلعیده می‌شوند و سایز آن به قدری است که بتوانند آن را بگیرند. نمونه هایی از فینگر فودها عبارتند از: تکه‌های میوه نرم مانند هلو، خربزه و موز ، غذاهای نشاسته‌ای پخته شده، مانند سیب زمینی، پاستا
وعده‌های غذای کمکی از ۷ تا ۹ ماهگی
از حدود ۷ ماهگی، کودک شما علاوه بر وعده شیر که معمولا ۴ بار در روز است، به تدریج به خوردن ۳ وعده غذایی در روز (صبحانه، ناهار و شام) علاقه‌مند می‌شود. نکته این است که از آنجایی که کودک شما غذاهای جامد بیشتری می‌خورد، ممکن است در هر وعده شیر کمتری بخواهد یا حتی یک شیر را به طور کامل حذف کند.
- به عنوان یک راهنما، نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند ممکن است به حدود ۶۰۰ میلی لیتر شیر در روز نیاز داشته باشند.
- برای اطمینان از دریافت انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک، به تدریج مقدار و تنوع غذایی را که به کودک ارائه می‌شود افزایش دهید.
- سعی کنید در هر وعده غذایی از مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت، ماهی، غلات صبحانه غنی شده، سبزیجات سبز تیره، لوبیا و عدس استفاده کنید.
- در رژیم غذایی کودک از موادی مانند سیب زمینی، نان، برنج، ماکارونی ، حبوبات، ماهی، تخم مرغ، گوشت و سایر منابع پروتئین غیر لبنی، محصولات لبنی مانند ماست ساده و پنیر پرچرب استفاده کنید.
- همانطور که کودک شما با اعتماد به نفس بیشتری غذا می خورد، از غذای له شده و فینگر فود غافل نشوید.
وعده‌های غذای کمکی از ۱۰ تا ۱۲ ماهگی
در بخش‌های قبل از شروع غذای کمکی نوزاد صحبت کردیم حالا به مرحله‌ای رسیدیم که کودک حتما باید سه وعده غذایی در طول روز را میل کند. در این سن حدود ۳ بار در روز شیر می‌خورد.
- به عنوان یک راهنما، نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند روزانه حدود ۴۰۰ میلی لیتر شیر می‌نوشند.
- به یاد داشته باشید که نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، اگر کمتر از ۵۰۰ میلی لیتر شیر خشک در روز مصرف می کنند، باید مکمل ویتامین D مصرف کنند و همه نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند باید مکمل ویتامین D مصرف کنند.
- در این سن کودک دیگر با طیف وسیعی از بافت غذا و طعم آشنا است.
- حالا دیگر می‌تواند به راحتی فینگر فود بخورد و از فنجان بهتر و راحت‌تر استفاده کند.
- همراه غذا می‌توانید یک دسر غیرشیرین به کودک دهید تا کم کم به الگوی غذایی کودکان بالای یکسال نزدیک شوید.
وعده‌های غذای کمکی از ۱۲ ماهگی
از ۱۲ ماهگی کودک شما ۳ وعده غذایی در روز حاوی انواع غذاهای مختلف میل می‌کند این رژیم غذایی شامل مواد مختلف است از جمله:
- حداقل ۱ وعده در روز غذای نشاسته ای مانند سیب زمینی، نان و برنج
- حداقل ۴ واحد در روز میوه و سبزیجات
- حداقل ۳۵۰ میلی لیتر شیر پاستوریزه یا ۲ وعده لبنیات دیگر
- حداقل ۱ واحد پروتئین در روز از منابع حیوانی (گوشت، ماهی و تخم مرغ) یا ۲ واحد از منابع گیاهی (دال عدس، لوبیا، نخود و عدس)
- کودک شما به ۲ میان وعده سالم بین وعده‌های غذایی نیاز دارد. این میان‌وعده می‌تواند شامل میوه‌های تازه، مانند برش های سیب و موز، ماست ساده پاستوریزه، شیرین نشده و پر چرب باشد.
- در یکسالگی دیگر نیازی به دادن شیرخشک نیست. کودک شما اکنون می‌تواند شیر گاو پاستوریزه کامل یا کم چرب بنوشد.
- شما می توانید از یکسالگی به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل، شیرهای جایگزین و شیر غنی شده مانند شیر سویا یا بادام را به کودک خود بدهید.
جمع بندی
در این مقاله از کودکو درباره شروع غذای کمکی نوزاد و نکاتی که باید در این دوران تا حدود یکسالگی کودک بدانید، صحبت کردیم. متدهای مختلفی برای دادن اولین غذای کمکی نوزاد از سن ۶ ماهگی وجود دارد. برخی از والدین شروع غذای کمکی را به صورت غذای میکس شده به کمک قاشق ترجیح می‌دهند، در حالی که برخی دیگر با غذاهای انگشتی و مستقل غذا خوردن کودک این کار را شروع می‌کنند و در نهایت بعضی هم ترکیبی از هر دو را انجام می‌دهند. باید بدانیم با رعایت موارد ایمنی خطر خفگی برای کودکی که مستقل غذا می‌خورد وجود ندارد. درست مثل زمانی که غذا را با قاشق به کودک می‌دهید. باید به کودک اعتماد کنید. در نهایت هیچ راه درست یا غلطی وجود ندارد مهمترین نکته این است که کودک شما غذاهای متنوعی بخورد و تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کند. در ۶ ماهگی همچنان وعده‌های شیر مادر یا شیرخشک اولویت دارند و تنها لازم است تا نوزاد را با طعم و بافت غذا آشنا کنید اما از حدود ۷ ماهگی سه وعده غذایی را در رژیم غذایی کودک داشته باشید. اجازه دهید تا خود کودک گرسنگی و سیری را به شما اعلام کند و به زور به او غذا ندهید.
مهمترین نکته این است که صبور باشید و حتی اگر کودک غذایی را امتحان نکرد، بارها و بارها آن غذا را بپزید و اجازه دهید در طول زمان کودک امتحان کند. سرعت تجربه طعم جدید در هر کودکی منحصر به فرد است پس بچه‌ها را با هم مقایسه نکنید و از این مسیر لذت ببرید.
