شاید در طول دوره پدر و مادر بودن پیش آمده باشد که احساس ناامیدی کرده، هیچ راه حلی ندارید و همه چیز از کنترل شما خارج است. من بعد از ۶ سال مادر بودن این حس را داشتم . و همواره دنبال راه حلی برای در دست گرفتن دوباره کنترل و ایجاد ارتباط مثبت با کودکانم بودم. اخیرا با متدی آشنا شدم با عنوان “دیسیپلین مثبت” روش تربیتی که سال هاست در آمریکا شناخته شده ولی مدت زیادی طول کشید تا راه خودش را به این سوی دنیا پیدا کند. روشی که دیسیپلین مثبت و احترام به کودک را پایه ی خودش قرار میدهد و روش های تنبیهی/تشویقی را راهکارهای کوتاه مدت می داند. روشی که شعارش قاطع “و” مهربان بودن است. در این باور اگر والدین فقط قاطع باشند، کنترل کننده هستند و اگر فقط مهربان باشند آسان گیر می شوند. دیسیپلین مثبت روشی است برای پیدا کردن تعادل بین سخت گیری و آسان گیری.
روش های تنبیهی /تشویقی و یا دیسیپلین مثبت
معمولا پدر مادرها یکی از سه روش تربیتی زیر را در پیش می گیرند:
۱٫ سخت گیری و کنترل کردن:
قوانینی توسط والدین اعمال می شود و کودک با سرپیچی از آن ها تنبیه و با اجرای آن ها تشویق می شود. کودکان در تصویب قوانین هیچ نقشی ندارند.
۲٫ آسان گیری و مهربان بودن:
قانون های مشخصی وجود ندارد و یا اگر هم هست خیلی جدی گرفته نمی شود .
۳٫ دیسیپلین مثبت:
کودک و ولدین با هم در مورد قانون ها تصمیم می گیرند و برای مشکلات راه حل پیدا می کنند. گاها مادر نظر خود را اجرا خواهد کرد و این کار را با مهربانی، قاطع بودن و احترام انجا خواهد داد.
دیسیپلین مثبت چیست؟
- دیسیپلین مثبت بر اساس احترام دو طرفه و همکاری است و مهربانی و قاطعیتِ همزمان را به عنوان اساس آموزش مهارت های زندگی با انگیزه ی درونی خود کودک می داند.
- یکی از مفاهیم مهم در دیسیپلین مثبت این است که کودک قوانینی را که خودش در ایجاد آن ها نقش داشته است راحت تر می پذیرد و تصمیم گیری صحیح را می آموزد.
- دیسیپلین مثبت هیچگونه سرزنش، خجالت زده کردن یا درد (جسمانی یا عاطفی) را جزو محرک های کودک محسوب نمی کند.
- هدف دیسیپلین مثبت دستیابی به نتایج بلند مدت و مسئولیت و همکاری در زمان حال است.
یک داستان جالب برای اینکه تفاوت زیاد بین این سه شیوه را متوجه شویم، داستان پسربچه ای به اسم “جانی” موقع خوردن صبحانه و برخوردی که با او طبق هر سه روش می شود را می خوانیم:
در خانه ای با شیوه ی “سختگیری”:
در این خانه مادر می داند چه کاری خوب است و جانی انتخابی برای صبحانه اش ندارد. و باید در این هوای سرد یک صبحانه مقوی و گرم بخورد اما جانی صبحانه را که می بیند می گوید “اه، من اینو دوست ندارم” شاید صد سال پیش می توانستید راحت تر سخت گیری کنید. فقط به او می گفتید “بخور” و او صبحانه اش را می خورد اما امروزه مشکل تر است و مادر این خانه ۴ مرحله را طی می کند تا جانی به حرفش گوش کند. مرحله ۱: مادر سعی می کند جانی را قانع کند که باید صبحانه اش را بخورد پس به او می گوید که این صبحانه گرم به دنده هایش می چسبد و در این روز سرد، او را گرم نگه می دارد. فکر می کنید کودک ۳ ساله درباره این حرف شما چه فکری می کند؟ حتما خیلی تحت تاثیر قرار نمی گیرد. مرحله ۲: مادر سعی می کند صبحانه را خوشمزه تر کند پس همه چیزهای خوشمزه مثل شکر، کشمش، عسل و حتی شکلات را به آن اضافه می کند. جانی یک قاشق دیگر می خورد و می گوید “اه، من دوستش ندارم” . مرحله ۳: مادر سعی می کند به او درسی بدهد و درباره کودکان گرسنه آفریقایی برایش حرف می زند و جانی می گوید “خوب این صبحانه را برای آن ها بفرستید.” مرحله ۴: مادر دیگر ناامید می شود و فکر می کند تنها چاره اش این است که او را بزند و بگوید که باید گرسنه بماند. مادر به مدت ۳۰ دقیقه احساس خوبی برای کنترل مشکل پیش آمده دارد. اما بعدش احساس عذاب وجدان دارد. اگر بقیه بفهمند که او نتوانسته به کودکش صبحانه بدهد چه فکری می کنند؟ اگر جانی واقعا گرسنه باشد چه؟ جانی بعد از بازی پیش مادرش می آید و می گوید که گرسنه است. مادر هم برایش سخنرانی می کند و می گوید که “من به تو گفته بودم” اما جانی همجنان در رویاهای خودش غرق است و بازیگوشی می کند. حالا مادر احساس خوبی دارد و به او نشان داده است که حق با او بوده. حالا به او یک بیسکوییت می دهد و او را دوباره برای بازی می فرستد. دوباره به آشپزخانه می رود تا برای جبران کردن صبحانه نخوردن او ناهار مقوی درست کند. فکر می کنید برای خوردن ناهار هم همین داستان را دارند؟
در خانه ای به روش “آسانگیری”:
وقتی کودک به آشپزخانه می آید مادر می گوید “عزیزدلم امروز صبحانه چی دوست داری؟” جانی “عزیز دل” مامان و باباست و برای صبحانه تخم مرغ عسلی می خواهد. مادر ۹ تخم مرغ را میپزد تا سفتی آن به اندازه ی دلخواه جانی شود. جانی یکدفعه دلش فرنچ تست می خواهد. مادر ۳ تا تخم مرغ دیگر دارد و شروع به آماده کردن فرنچ تست می کند. در همین حین جانی که تلویزیون تماشا میکرد، دلش آن خوراکی را می خواهد که در تلویزیون تبلیغ می کردند وقتی آن خوراکی را هم می خورد، می گوید که دوستش ندارد و هوس کورن فلکس شکری کرده اما آن را داخل خانه ندارند پس مادر سریعا به سوپر مارکت می رود تا آن را بخرد.
خانه ای که در آن از “دیسیپلین مثبت” استفاده می کنند:
دو تفاوت بزرگ برای شروع صبحانه در این خانه وجود دارد. اول اینکه جانی باید لباسش را بپوشد و تخت اش را مرتب کند (در ایمیل های بعدی شما را با چگونگی انجام این کار آشنا می کنیم). جانی در انجام کارهای خانه نقش دارد مثلا کمک در چیدن میز صبحانه یا هم زدن تخم مرغ. مامان می گوید امروز روز کورن فلکس است. دو نوع کورن فلکس پیشنهاد می دهد تا انتخاب کند. جانی تبلیغات تلویزیون درباره صبحانه قهرمانان را دیده پس کورن فلکس گندم را انتخاب می کند. اما وقتی از آن می خورد، می گوید که دوستش ندارد. مادر می گوید “خوب ما نمی توانیم کورن فلکس رو تغییر دهیم. برو بازی کن. تو رو موقع ناهار می بینم”. این مادر همه ی مراحلی را که مادر سختگیر امتحان کرده بود حذف کرد یعنی سعی نکرد آن را خوشمزه تر کند یا درباره کودکان گرسنه آفریقایی چیزی نگفت. حتی او را نزد. او فقط اجازه داد تا جانی نتیجه ی انتخابش را تجربه کند. دو ساعت بعد،جانی می گوید که گرسنه است مادر به جای اینکه سرزنش بکند و بگوید ”من که به تو گفته بودم” می گوید ”البته که می دانم گرسنه هستی مطمئنم که می توانی تا موقع ناهار صبر کنی”.
